Çinli bilim insanı Toa Qin ve grubunun yürüttüğü bir araştırma, hayvanlar aleminin en süratli yenilenen dokularından biri olan boynuzları ve memelilerin hücreleri tertipli olarak nasıl yenilediği sorusunu mercek altına aldı.
Sputnik’te yer alan habere nazaran, muhakkak bir yetişkinliğe erişen memelilerin ekseriyetle organ ve öbür dokuları yenileme yeteneğini kaybettikleri ve hayatlarının geri kalanına halihazırda sahip oldukları organlarla devam ettikleri biliniyor. Fakat buna istisna teşkil eden memeliler olarak ortaya çıkan geyiklerde her yıl üreme devrinden sonra boynuzların düştüğü ve yerine yenilerinin çıktığı biliniyor. Günde yaklaşık 2,75 santimetre büyen boynuzlar, hayvanlar alemindeki en süratli yenilenen dokulardan biri. Bu durumdan hareket eden bilim insanları, organları yenileme yeteneğini kaybetmiş beşerler ve hayvanlar için boynuz örneği üzerinden yeni tedaviler geliştirilmesini hedefliyor.
Çinli bilim insanları, Sika geyiğinin sistemli olarak düşse de bir yıl üzere bir mühlet içerisinde çabucak hemen tıpkı boyuta ulaşacak kadar büyüyebilen boynuzlarının arkasında yatan sistemi masaya yatırdı. Sikka geyiği boynuzlarının yenileyici ‘atlasını’ çıkaran uzmanlar, boynuz dokusunun gelişiminde kritik kıymete sahip çok sayıdaki tek hücre ve geni birbirinden ayırdı.
Boynuzların düşmesinden 10 gün evvel araştırmacılar yenilenme sürecinde yüksek derecede faal olduğu gözlemlenen bir kök hücreyi tespit etti. Kelam konusu hücreler, boynuz döküldükten sonra da boynuz dokusundaki varlığını sürdürmeye devam etti. Lakin beşinci günün sonunda yeni bir kök hücre tipi ortaya çıktı.
Araştırmacılar boynuzların büyümesine dair süreç basamaklarını tespit ederek, yine büyüme potansiyelini en fazla oluşturan kök hücreleri alarak laboratuvar ortamında çoğalttı. Akabinde çoğaltılan hücreler farelerin başına yerleştirildi.
“Kemik tıbbında kullanılabilir”
Deneyin 45. gününde kemik kırığı tamiratının ayrılmaz bir modülü olarak bilinen osteokondral dokudan türetilen kök hücreler sayesinde farenin başında minik boynuzlar belirmeye başladı. Kısa müddette uzamaya başladığı gözlemlenen boynuzlar, farklı bir memelide gelişimlerini tamamlayarak buna imkan sağlayan genetik düzenekleri ortaya koydu. Bilim beşerlerine nazaran elde edilen sonuç, bu tekniğin insan kemik tıbbında nasıl kullanılabileceğine dair fikir verebilir.
Science mecmuasında yayınlanan araştırma makalesinde elde edilen sonuçlar farklı tipler ortasında hücre yerleştirilmesi konusunda etik tartışmaları beraberinde getirebilir. Fakat bilim beşerlerine nazaran tekrar doku geliştirmeye dair kelam konusu sistemler başarılı bir biçimde aydınlatılabilirse, başka memelilerde de benzeri genlerin bulunması mümkün.
Araştırma kırık bir bacağın tekrar onarılmasının şu anda mümkün olabileceği manasına gelmese de hem genomlarımızdaki sistemlerle hem de boynuz kök hücrelerinin yardımıyla memelilerin tam olarak nasıl doku yenileyebildiğine dair yepisyeni bir bakış sunuyor.