Küresel enflasyonda artış, gelişmiş ülke merkez bankalarının güçlü nakdî sıkılaşma adımları, artan resesyon kaygıları ve jeopolitik riskler nedeniyle dünya genelinde borsa getirilerinin negatif olduğu 2022 yılında, Borsa İstanbul, getiri şampiyonu oldu. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nin (TSPB) “Türkiye Sermaye Piyasası 2022” raporuna nazaran, 2022 yılında dünyada borsalara kote olan şirketlerin toplam piyasa kıymeti yüzde 18 azalarak 101 triyon dolara gerilerken, Borsa İstanbul, dolar bazında yüzde 105 oranında artışla, organize borsalar ortasında en fazla getiriyi sağlayan borsa oldu.
“Türkiye Sermaye Piyasası 2022” raporuna nazaran, 23 gelişmiş ve 24 gelişmekte olan ülkenin büyük ve orta ölçekli şirketlerinin performansını yansıtan MSCI ACWI Endeksi, 2022 yılını dolar bazında yüzde 18, MSCI Gelişen Piyasalar Endeksi ise yüzde 20 kayıpla tamamladı. “Türkiye Sermaye Piyasası 2022” raporu, 91 borsadan yalnızca 21’inin müspet getiri sağladığı 2022 yılında, 70 borsanın yılı kayıpla tamamladığını ortaya koydu.
Ana endeks datalarına nazaran, 2022 yılında organize borsalar ortasında dolar cinsinden en fazla getiriyi sağlayan ikinci borsa yüzde 79 ile Zimbabve olurken, Arjantin Borsası yüzde 40 getiri ile üçüncü, Şili Borsası ise yüzde 27 oranındaki getiri ile dördüncü oldu. En fazla kayıp yaşanan 10 borsanın; 4’ünün Afrika, 4’ünün Asya ülkeleri borsaları, birinin ABD, başkasının ise Polonya Borsası olduğunun belirtildiği raporda, Sri Lanka, Gana, ABD ve Tayvan’da borsa endekslerinin dolar bazında yüzde 30’ları aşan kayıplarla 2022 yılını tamamladığı vurgulandı.
“Türkiye Sermaye Piyasası 2022” raporunda, verisi incelenen 83 borsaya ait kote şirketlerin toplam piyasa bedelinin, 2022 yılında bir evvelki yılsonuna nazaran yüzde 18 azalarak 101 trilyon dolara gerilediği belirtildi. TSPB’nin Dünya Borsalar Federasyonu bilgilerinden yararlanarak yaptığı tahlilde, 2022 yılında dünya borsalarındaki toplam piyasa bedelindeki azalışın yarısının ABD borsalarından geldiği söz edildi. Raporda, 2022 yılında piyasa bedeli açısından; New York Borsası (NYSE) bir evvelki yıla nazaran yüzde 13, Nasdaq OMX ise yüzde 33 paha kaybetti. Yaşanan kayıpların tesiriyle 2022 yılı sonunda, piyasa kıymeti 40 trilyon dolara gerileyen ABD borsalarındaki (New York ve Nasdaq OMX) şirketlerin, dünya borsalarından aldıkları hisse da yüzde 39,6’ya geriledi. 2021 yılında ABD borsalarındaki şirketler, 52 trilyon dolarlık piyasa kıymeti ile dünya borsalarının toplam piyasa kıymetinin yüzde 41’ine sahipti. 6 trilyon dolar piyasa pahası ile Avrupa’nın en büyüğü olan ve Hollanda, Belçika, Fransa, Portekiz, Norveç, İtalya Borsalarını içeren Euronext Borsa ile Uzak Doğu blokunda yer alan Japonya, Çin, Hong Kong ve Şenzhen borsaları, piyasa kıymeti itibariyle ABD borsalarının akabinde gelerek, dünya borsalarındaki toplam piyasa bedelinin yüzde 26’sını oluşturdu” denildi.
Rapora nazaran, New York Borsası 24 trilyon doları aşan piyasa bedeli ile 2022 yılında dünyanın en bedelli borsası olma unvanını korudu. Nasdaq OMX 16.2 trilyon dolar ile ikinci sırada, Şanghay 6.7 trilyon dolar piyasa kıymetiyle üçüncü sırada yer aldı. Raporda, 2022 yılında piyasa pahası yüzde 18 düşerek 3.1 trilyon dolara gerileyen Londra Borsası Grubu’nun bir evvelki yıla nazaran iki basamak gerileyerek 2022 yılında dünya borsaları sıralamasında dokuzuncu sıraya düştüğüne dikkat çekildi. Borsa İstanbul ise evvelki yıla nazaran 8 sıra yükselerek 330 milyar dolar piyasa kıymeti ile 2022 yılında 30’uncu sırada yer aldı.
2022 yılı sonunda dünya borsalarının toplam piyasa kıymetinin ilgili ülkelerdeki GSYH’ya oranının yüzde 61 olduğunun belirtildiği raporda, Hong Kong borsasının piyasa bedeli itibariyle ulusal gelirinin 12 katı büyüklüğüne sahip olduğuna dikkat çekildi. Dolar bazında hesaplandığında 2022 yılında Borsa İstanbul’un piyasa kıymetinin ise bir evvelki yıla kıyasla 19 puan artarak Türkiye GSYH’sının yüzde 36’sına ulaştığı vurgulandı.
Raporda, 2022 sonu prestijiyle dünyada yatırım fonları ve holdingler hariç 87 borsaya kote olan yerli, yabancı şirket sayısının 56 bin 807 olduğu belirtildi. İncelenen borsalar ortasında 6 bin 655 şirketle en fazla şirketin kote olduğu borsa Hindistan Bombay olurken, 3 bin 871 şirketle Japonya Borsası ikinci, 3 bin 688 şirketle Nasdaq OMX üçüncü sırada yer aldı. Raporda, kote olan şirket sayısı bakımından birinci 10’da yer alan borsaların dünyadaki borsaya kote olan şirketlerin yüzde 57’sine sahip olduğu belirtildi. Menkul değer yatırım iştirakleri ve borsa yatırım fonları hariç, 462 şirketin kote olduğu Borsa İstanbul ise 87 borsa ortasında bir evvelki yıla nazaran iki sıra yükselerek 2022 yılı sonunda 28’inci sıraya çıktı.
2022 yılında 87 borsa ortasında 865 şirket ile Nasdaq OMX en fazla yabancı şirketin kote olduğu borsa oldu. Birinci 10 sıralamasında yer almayan Viyana Borsası’na kote olan şirketlerin yüzde 92’si, Lüksemburg’a kote olan şirketlerin ise yüzde 78’i yabancı şirketlerden oluşuyor.
Rapora nazaran Dünya Borsalar Federasyonu dataları üzerinden yaptığı derlemeler uyarınca, 2022 yılında dünyada hisse senedi süreç hacmi bir evvelki yıla kıyasla yüzde 6 azalarak 203 trilyon dolara geriledi. Süreç hacmi sıralamasında, 75.2 trilyon dolar süreç hacmi ile Nasdaq OMX birinci sırada yer alırken, 30.3 trilyon dolar hacimle New York Borsası ikinci, 19.1 trilyon dolar hacimle Şenzhen Borsası ise üçüncü sırada yer aldı. Süreç hacmi büyüklüğü itibariyle birinci 10 ortasında yer alan borsalardan 2022 yılında süreç hacminin en fazla arttığı borsa ise yüzde 29 ile CBOE Avrupa Borsası oldu. Borsa İstanbul hisse senedi süreç hacminde, dünya hisse senedi süreç hacminin tersine kıymetli artış yaşandı. Borsa İstanbul hisse senedi süreç hacmi, artan yerli yatırımcı ilgisiyle bir evvelki yıla kıyasla dolar bazında yüzde 23 artarak 2022 sonunda 975 milyar liraya çıktı. Bu artışla dünya borsaları hisse senedi süreç hacmi sıralamasında Borsa İstanbul, bir evvelki yıla nazaran bir basamak yükselerek 2022 yılını 19’uncu sırada tamamladı.
TSPB’nin, ABD Yatırım Kuruluşları Enstitüsü’nün (Investment Company Institute) 46 ülkeyi kapsayan bilgilerinden derlediği “Türkiye Sermaye Piyasası 2022” raporuna nazaran, dünyadaki yatırım fonlarının toplam büyüklüğü borsa endekslerindeki düşüşe paralel olarak 2022 yılında bir evvelki yıla nazaran yüzde 15 azalarak 60 trilyon dolara geriledi. Raporda, ABD’nin 29 trilyon dolarlık yatırım fonu portföyü ile dünya sıralamasında birinci sırada yer aldığı ve dünyadaki yatırım fonu büyüklüğünün yüzde 48’ini oluşturduğu belirtildi.
“Vergi ve operasyonel alanlarda sunduğu imkanlardan ötürü yatırım fonu ve yatırım paydaşlığı üzere yatırım kuruluşlarının global merkezi pozisyonunda olan Lüksemburg’un, 2022 yılında ulusal geliri 82 milyar dolar iken, yatırım fonu büyüklüğü bir evvelki yıla kıyasla yüzde 18 küçülmesine karşın 5.4 trilyon dolar oldu. Benzeri biçimde sunduğu fırsatlar ile kolektif yatırım şirketlerinin alternatif merkezi haline gelmeyi hedefleyen İrlanda’nın yatırım fonları portföyü bir evvelki yıla nazaran yüzde 15 gerilemesine karşın 3.9 trilyon dolarlık portföy büyüklüğü ile dünyada üçüncü sırada yer aldı.”
Raporda, Türkiye’nin yatırım fonu portföyünün 2022 yılında dolar bazında yüzde 79 oranında arttığına dikkat çekildi. Türkiye 36 milyar dolar olan yatırım fonu büyüklüğü ile dünya sıralamasında dört basamak yükselerek 31’inci sıraya çıktı. Bu büyümeye karşın Türkiye’de yatırım fonlarının ulusal gelire oranı ortalamanın çok altında kalıyor. İncelenen 46 ülkenin yatırım fonlarının ulusal gelire oranının ortalama yüzde 70 olduğunun belirtildiği raporda, Türkiye’de son yıllarda sağlanan büyümeye karşın bu oranın yalnızca yüzde 4 olduğuna dikkat çekildi.